Hoe populair is jouw voornaam?
In deze verkenning ga je onderzoek doen naar de populariteit van voornamen (van jezelf en van BN'ers of andere beroemdheden). Daarvoor maak je gebruik van de Nederlandse Voornamendatabank van het Meertens Instituut. Daarin zijn alle Nederlandse voornamen te vinden, inclusief een verklaring waar de naam vandaan komt. Voor de meeste namen kun je ook een verspreidingskaart zien (waar in Nederland komt deze naam voor) en een populariteitsgrafiek waarin je ziet hoeveel mensen per jaar bij hun geboorte die naam hebben gekregen. De gegevens gaan terug tot 1880.
Niveau: beginner
Stap 1: Voornamen
Waar komt jouw voornaam eigenlijk vandaan? Ben je vernoemd naar een familielid, of misschien naar een romanpersonage uit een boek? Heb je een Engelse of Scandinavische naam? En wat zegt dat over het sociale milieu waar je uit komt? In deze tekst over onderzoek naar voornamen kom je er meer over te weten: https://www.nemokennislink.nl/publicaties/voornamen-wat-zegt-je-voornaam-over-jou/
Beantwoord nu de volgende vragen:
1. Op welke manier zijn de motieven bij de naamkeuze anders dan vroeger? Weet je ook welk motief jouw ouders hadden bij het kiezen van jouw naam?
2. Wat kun je afleiden uit iemands naam?
Opdracht: Naamkunde
Ken jij de geschiedenis van je plaatsnaam, van je straatnaam of van je sportclub? Namen vind je overal. Ze vormen ook het studieobject van het onderzoeksgebied naamkunde. In deze tekst lees je naar welke namen behalve voornamen naamkundigen precies onderzoek doen:
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-betekenis-van-namen/
Opdracht: Verschillende soorten naamdragers
Hopelijk heb je nu een beeld gekregen van de verschillende soorten naamkundig onderzoek. Zo kunnen het onderwerp en de methode verschillen.
3. Welke soorten namen ben je in het artikel tegengekomen en kun je zelf misschien nog andere voorbeelden noemen van naamdragers?
Op basis van de teksten die je hebt gelezen heb je een indruk gekregen wat naamkundig onderzoek inhoudt. Met deze kennis gaan we nu een kijkje nemen in de Nederlandse Voornamendatabank van het Meertens Instituut.
Stap 2: De Voornamenbank
Het Meertens Instituut is een onderzoeksinstituut in Amsterdam, waar men sinds 1930 onderzoek doet naar de Nederlandse taal en cultuur. Veel kennis die vanuit het instituut is verzameld, is toegankelijk gemaakt via zogenaamde databanken. Zo is er een liederenbank waarin je duizenden Nederlandse liedjes terug kunt vinden, een verhalenbank met Nederlandse volksverhalen en een dialectenbank waar je geluidsfragmenten kunt beluisteren. Er zijn twee naamkundige databanken: de voornamenbank en de achternamenbank (de Nederlandse Familienamenbank).
Opdracht: Jouw eigen voornaam
Ga nu naar de Voornamendatabank (https://www.meertens.knaw.nl/nvb/) en typ je eigen naam in het zoekvenster. Beantwoord de volgende vragen:
4. Wat is de betekenis van jouw naam?
5. Hoe vaak kwam jouw naam voor in 2014 (als eerste naam)?
6. In welke periode was jouw naam het populairst?
7. Komt jouw naam vooral voor in een bepaald deel van het land?
Opdracht: Johan Cruijff
8. Zoek nu de naam Johan op. Wat valt je op aan de populariteitsgrafiek? Cruijffs voetballoopbaan liep van 1957-1978. Zijn er in die periode meer kinderen geboren met de naam Johan? Wat kun je concluderen over de vernoeming van kinderen naar de voetballer Johan Cruijff?
9. Johan was tot voor kort een veelvoorkomende naam in Nederland. Maar hoe zit het eigenlijk met de achternaam van de bekende voetballer? Zoek deze op in de Familienamenbank: https://www.cbgfamilienamen.nl/nfb/
Je hebt nu kennisgemaakt met de Nederlandse Voornamenbank. Je weet hoe je een naam kunt opzoeken en informatie kunt vinden over de herkomst, de verspreiding en de populariteit. Je hebt ook al even een kijkje kunnen nemen in de Nederlandse Familienamenbank.
Stap 3: Eigen onderzoekje
In een aantal opdrachten ga je onderzoek doen naar voornamen van bekende Nederlanders. Daarmee kun je verder oefenen met het gebruik van de databanken. Je kunt zelf kiezen welke namen je gaat onderzoeken!
Opdracht: Voornamen van voetballers
We hebben gekeken naar de populariteit van de naam van de voetballer Johan Cruijff, maar hoe zit het met de populariteit van de namen van het huidige Nederlandse voetbalelftal? Lees eerst dit artikel, waarin de namen van de voetbaljongens in 2010 zijn nagetrokken in de databank:
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/hoe-populair-zijn-de-namen-van-onze-voetbaljongens/
10. Welke namen laten een toename zien tijdens de carrières van de voetballers van destijds?
Opdracht: Voornamen van (andere) bekende Nederlanders
Je gaat nu achtergrondinformatie zoeken van andere bekende Nederlanders. Je kunt zelf kiezen welke namen je wilt onderzoeken. Bedenk daarbij op welk moment ze naamsbekendheid kregen.
Neem bijvoorbeeld namen van het Koninklijk Huis: Willem-Alexander, Maxima, Amalia, Alexia, Ariane. In het geval van de prinsessen kun je hun geboortedatum nemen; in het geval van de koning de troonwisseling en bij de koningin kun je het jaartal van verloving meenemen of het jaar waarin ze met Willem-Alexander in het huwelijk trad.
Als je namen van voetballers neemt, kun je kijken in welk jaartal ze begonnen bij het nationaal elftal of het jaar waarin ze veel doelpunten maakten en dus veel genoemd werden in de media.
Als je namen neemt van bekende zangers/zangeressen, zoals Beyoncé, Ariana (Grande) Davina (Michelle) of Rihanna, is het jaar waarin ze hun eerste hit hadden een belangrijke graadmeter.
Opdracht: Populariteit vs. nationale bekendheid
Je gaat alle namen die jij wilt onderzoeken opzoeken in de Nederlandse Voornamenbank.
11. Welke namen zijn stabiel in populariteit en welke namen laten pieken zien?
12. Is er een verband te vinden tussen de pieken in de populariteitsgrafiek en de hoogtepunten in de carrières van de BN’ers?
In deze verkenning heb je geleerd hoe je zelf met behulp van de computer onderzoek kunt doen naar namen: voornamen of achternamen. Je weet hoe je een voor- of achternaam kunt opzoeken in een databank en welke informatie dat oplevert.
Deze kennis kun je nu gaan toepassen in de praktijk! Je kunt niet alleen de populariteit van de voornaam van een vriend(in), klasgenoot of familielid opzoeken, maar ook informatie opzoeken over jouw achternaam of die van anderen.
Je kunt de databanken natuurlijk ook gebruiken als je een origineel profielwerkstuk wilt schrijven over namen. Als je dat interessant lijkt, kijk dan eens op: https://www.profielwerkstuktaalkunde.nl/thema-s/naamkunde/